شناخت نوع پوست و طراحی یک روتین مراقبت از پوست اساس روش های مراقبت از پوست را تشکیل می‌دهند. تقریباً بیشتر ما با انواع پوست آشنا هستیم و روتین‌های مراقبت از پوست نیز به لطف شبکه‌های اجتماعی معروف شده‌اند.

انواع پوست شامل معمولی، خشک، چرب و مختلط می‌شود. نوع پوست هر فرد توسط عوامل ژنتیکی تعیین می‌شود و قابل تغییر نیست. مواردی مانند لکه‌ها، آکنه، حساس شدن و خطوط پوست را مشکلات یا شرایط پوستی می‌نامیم. این مشکلات را می‌توان تا حد چشمگیری مدیریت یا حتی درمان کرد.

 اما در مورد روتین؛ مهم نیست چه نوع پوستی دارید، شما باید یک برنامه‌ی روزانه یا روتین برای حفظ سلامت پوست و مدیریت برخی نگرانی‌های خاص مثل آکنه، زخم شدن‌ها و لکه‌های تیره‌ی پوست داشته باشید.

بگذارید ابتدا به سراغ روتین برویم و سپس انواع پوست و مراقبت‌های خاص مربوط به آن‌ها را توضیح دهیم.

روتین مراقبت از پوست

یک روتین روزمره شامل چهار قدم پایه‌ای است که می‌توانید یک بار صبح و یک بار شب انجامشان دهید.

1. پاکسازی: از شوینده‌ای استفاده کنید که بعد از شست‌وشو باعث سفت شدن پوست‌تان نشود. بیشتر از دو بار در روز صورت‌تان را نشویید. اگر پوست خشکی دارید یا آرایش نمی‌کنید، یک بار شست‌وشو کافی است. طوری صورت‌تان را نشویید که چربی طبیعی‌اش را از دست بدهد. شوینده‌ها هم به صورت عمومی و هم به شکل اختصاصی برای انواع پوست ساخته می‌شوند.
2. مرطوب کننده و آبرسان: تفاوت خیلی بارزی بین این دو محصول وجود ندارد ولی مرطوب کننده‌ها معمولاً چرب هستند و باعث جلوگیری از تبخیر رطوبت پوست می‌شوند. آبرسان‌ها معمولاً چرب نیستند و موادی‌اند که می‌توانند رطوبت را جذب و حفظ کنند؛ مثل هیالورونیک اسید. نکته‌ی مهم این است که حتی پوست‌های چرب نیز به مرطوب کننده یا آبرسان نیاز دارند. البته برای پوست‌های چرب بهتر است از آبرسان‌های برپایه‌ی آب که ضد آکنه هستند استفاده کنید.
3. ضد آفتاب: کرم ضد آفتاب با SPF حداقل ۳۰ را ۱۵ دقیقه قبل از خروج از منزل به پوست خود بزنید. چون ۱۵ دقیقه زمان می‌برد که کرم ضد آفتاب فعال شود. کسانی که پوست‌های تیره‌تری دارند باید بیشتر از خود در برابر آفتاب محافظت کنند؛ چرا که رفع لکه‌های تیره‌ی پوست دشوارتر است. بهترین انتخاب، ضد آفتاب‌های طیف وسیع (Broad-Spectrum) هستند.
4. سرم‌ها: سرم‌های دارای ویتامین C یا افکتورهای رشد یا پپتیدها را بهتر است صبح‌ها و زیر کرم ضد آفتاب استفاده کنید. برای استفاده از رتینول‌ها و رتینوئیدها بهترین زمان شب است. استفاده از سرم‌ها الزامی نیست ولی ۳ قدم پیشین الزامی هستند.

چند توصیه برای تمام انواع پوست:

• مایعات کافی بنوشید،
• حداقل هفته‌ای یکبار روبالشی خود را عوض کنید،
• موهای خود را قبل خواب بشویید یا با یک شال ببندید،
• هر روز ضد آفتاب بزنید و این کار را ۱۵ دقیقه قبل از خروج از منزل انجام دهید.

روش های مراقبت از پوست خانگی که نباید انجام دهید:

• آب لیمو: آب لیمو سیتریک اسید دارد که برای پوست مفید است ولی میزان اسیدیته‌ی آن به قدری زیاد است که می‌تواند در تماس با آفتاب باعث ایجاد لکه‌های تیره‌ی پوستی شود. همچنین آب لیمو می‌تواند باعث تحریک و خشکی پوست شود.
• جوش شیرین (بیکینگ سودا): جوش شیرین با pH حدود ۸، خاصیت بازی داشته و به پوست شما استرس وارد می‌کند. این ماده به شکل چشمگیری باعث کاهش رطوبت و کم آبی پوست می‌شود.
• سیر: در حالت خام، سیر می‌تواند باعث حساسیت، اگزما، التهاب و تاول‌های آبکی شود.
• خمیر دندان: مواد موجود در خمیر دندان میکروب‌ها را از بین برده و چربی‌ها را جذب می‌کنند؛ اما می‌توانند باعث تحریک و خشکی پوست شما شوند.
• شکر: به عنوان لایه بردار کریستالی بیش از حد خشن و آسیب‌زا است.
• ویتامین E: استفاده موضعی از ویتامین E می‌تواند باعث تحریک پوستی شود. همچنین تاثیر آن برای بهبود جای زخم اثبات نشده است.

بعضی از این مواد ممکن است طبیعی و مقرون به صرفه به نظر برسند، ولی بدیهی است که برای پوست ساخته نشده‌اند. حتی اگر بلافاصله عوارض جانبی استفاده از آن‌ها را احساس نکنید، این مواد ممکن است در بلند مدت یا به صورت تاخیری به پوست شما آسیب وارد کنند. بهترین کار استفاده از محصولاتی است که به طور اختصاصی برای پوست و صورت شما طراحی شده‌اند

نوع پوست شما مهم است

پوست معمولی (Normal)

اصطلاح علمی برای این نوع، «یودرمیک» است. منظور از «معمولی» این است که پوست در حالت تعادل نسبی قرار دارد. البته ممکن است ناحیه‌ی T (شامل پیشانی، چانه و بینی) در افراد با پوست معمولی کمی‌ چرب‌تر باشد؛ اما به طور کلی پوست معمولی از نظر رطوبت و چربی به این شکل است که پوست نه خشک است و نه چرب.

تشخیص پوست معمولی

برای تشخیص پوست معمولی به نکات زیر دقت کنید:

• منافذ پوستی ریز
• خونرسانی مناسب
• بافت اسفنجی، صاف و لطیف
• بدون قرمزی
• رنگ صورتی شاداب و یکدست

این نوع پوست معمولاً حساس نمی‌شود ولی با افزایش سن ممکن است به سمت خشکی برود. پوست معمولی می‌تواند کم آب هم بشود که با خشک شدن متفاوت است. در این صورت برای بهبود شرایط به روش‌های آبرسانی نیاز است.

مراقبت از پوست معمولی

پوست معمولی نیاز به روش های خاصی برای مراقبت از پوست ندارد. همان روتین روزمره‌ای که بالا توضیح دادیم را رعایت کنید، مواد آشپزخانه را به پوست‌تان نزنید و اگر دچار مشکلات پوستی (مثل آکنه) شده‌اید، به بخش بعدی این مقاله مراجعه کنید.

پوست خشک

پوست خشک به پوستی گفته می‌شود که کمتر از حد معمول چربی (سبوم) تولید کند. با کاهش تولیدات سبوم، لایه‌ی چرب محافظتی روی پوست نازک شده و نمی‌تواند رطوبت را به خوبی حفظ کند. اصطلاح علمی این نوع پوست «زروسیس» نام دارد و از نظر شدت بین افراد مختلف متفاوت است، در حدی که گاهی به سختی قابل تشخیص است.

پوست خشک به شکل چشمگیری در خانم‌ها شایع‌تر از آقایان است و تمامی انواع پوست با افزایش سن به سمت خشکی می‌روند. مشکلات ناشی از پوست خشک بسیار شایع‌ هستند و حدود ۴۰٪ از افرادی که متخصص پوست مراجعه می‌کنند، از این مشکلات رنج می‌برند.

علت پوست خشک

رطوبت پوست به میزان آب موجود در لایه‌های عمقی پوست و همچنین به میزان از دست دادن آب بستگی دارد.

پوست به طور مداوم از طریق راه‌های زیر آب از دست می‌دهد:

• تعریق: خروج آب از طریق غده‌های عرقی به دلیل گرما، استرس و فعالیت،
• تعرق یا تبخیر: پوست شما به صورت طبیعی و غیرفعال، روزانه حدود نیم لیتر آب از دست می‌دهد. این اتفاق به دلیل تبخیر یا تعرق آب از سطح پوست صورت می‌گیرد.

پوست خشک به دلیل کمبود موارد زیر ایجاد می‌شود:

• فاکتورهای طبیعی مرطوب‌کننده پوستی (NMF) که شامل اوره، آمینو اسیدها و لاکتیک اسید می‌شوند. این مواد با اتصال به آب از تبخیر شدنش جلوگیری می‌کنند.
• چربی‌های سطح پوست مثل سرامیدها، اسیدهای چرب و کلسترول که به عنوان سد طبیعی پوست در برابر خروج آب عمل می‌کنند.

چون پوست خشک به شکل طبیعی قادر به حفظ رطوبت نیست، باید با استفاده از روش های مراقبت از پوست به آن کمک کنیم.

تشخیص پوست خشک

پوست خشک طیف وسیعی از پوست کمی خشک‌تر از پوست معمولی تا پوست‌های بسیار خشک و شکننده را شامل می‌شود.

برای تشخیص پوست خشک به نکات زیر دقت کنید:

• پوست کمی خشک ممکن است حس سفتی یا شکنندگی را به شما منتقل کند. ممکن است زبر باشد و گاهی خاصیت کشسانی یا الاستیسیته پوست کاهش می‌یابد.
• پوست بسیار خشک در صورت عدم رسیدگی ممکن است زخم یا پوسته پوسته شود. همچنین گاهی سفت به نظر رسیده و دچار خارش می‌شود.
• پوست شدیداً خشک معمولاً در بخش‌های خاصی از بدن مثل آرنج، دست، پاشنه و زانو دیده می‌شود. ضخیم شدن، ترک برداشتن، پوسته پوسته شدن و خارش از نشانه‌های آن است.

پوست شدیداً خشک معمولاً در سالمندان و دست‌های به شدت کم آب شده (به ویژه در فصل زمستان) مشاهده می‌شود. همانطور که اشاره کردیم، تمامی انواع پوست با افزایش سن به سمت پوست خشک می‌روند. همچنین بسیاری از افراد با پوست معمولی یا چرب در فصول سرد سال، دچار خشکی پوست می‌شوند. پس نوع پوست ممکن است به شرایط اقلیمی هم وابسته باشد.

یادتان باشد که پوست خشک نباید دچار التهاب یا درماتیت باشد. اگر پوست به دلیل التهاب خشک شده باشد، دیگر با نوع پوست خشک طرف نیستیم و با یک مشکل پوستی مواجهیم.

روش های مراقبت از پوست خشک

پوست خشک مستعد دچار شدن به التهاب و اگزما است؛ برای همین روش های مراقبت از پوست اهمیت زیادی در مورد این نوع دارند. مراقبت‌های عمومی زیر می‌توانند به شما کمک فراوانی بکنند:

• حمام آب ولرم
• محدود کردن استحمام به ۵ تا ۱۰ دقیقه
• استفاده از مرطوب کننده بلافاصله بعد از حمام یا شستن دست
• استفاده از صابون‌ها و شوینده‌های دارای مرطوب کننده
• استفاده از محصولات مرطوب کننده قوی و غلیظ در زمستان و لوسیون‌های سبک‌تر در تابستان

از محصولاتی استفاده کنید که برای پوست‌های خشک ساخته شده‌اند. این محصولات قدرت شویندگی ملایمی دارند، یعنی چربی‌های محدود پوست شما را از بین نمی‌برند. به علاوه بیشترشان حاوی مواد مرطوب کننده هستند.

اگر مراقبت‌های عمومی در رفع خشکی همه یا بخشی از پوست شما موثر نبودند، ممکن است علت خشکی، بیماری یا مشکل پوستی باشد. درماتیت سبوریک، درماتیت تماسی و بیماری پای ورزشکاران از جمله مشکلات پوستی هستند که باعث خشکی پوست می‌شوند.

پوست چرب

پوست چرب به پوستی گفته می‌شود که بیش از حد چربی (سبوم) تولید می‌کند. تولید بیش از حد سبوم، «سبوریا» نامیده می‌شود.

علت پوست چرب

مواردی مانند عوامل ژنتیکی، تغییرات و عدم تعادل هورمونی، برخی داروها، استرس و محصولات آرایشی آکنه‌زا می‌توانند باعث ایجاد پوست چرب شوند.

تشخیص پوست چرب

برای تشخیص پوست چرب به نکات زیر دقت کنید:

• منافذ پوستی بزرگ و قابل مشاهده
• براق شدن پوست
• پوست ضخیم‌تر و رنگ‌پریده است. ممکن است عروق خونی دیده نشوند.

مهم‌ترین مشکل افراد با پوست چرب، کومودوها (جوش‌های سرسیاه و سرسفید) و همچنین انواع و اقسام آکنه‌ها است.

زمانی که با موارد خفیف آکنه موجه هستیم، تعداد زیادی کومودو روی صورت و بیشتر اوقات روی گردن، شانه‌ها، پشت و سینه مشاهده می‌شود.

روش های مراقبت از پوست چرب و مستعد آکنه

• از شوینده‌های ضد آکنه استفاده کنید. این محصولات حاوی سالیسیلیک اسید و بنزویل پراکسید هستند که به پاکسازی آکنه‌ها کمک می‌کنند.
• با ملایمت پوست خود را بشویید. آسیب زدن به آکنه‌ها می‌توانند باعث بدتر شدن یا زخم‌شدن آن‌ها شود. یادتان باشد که جای زخم به سختی محو می‌شود.
• پوست خود را نسابید و جوش‌ها را نترکانید. این دو شایع‌ترین علل زخم شدن در افراد با پوست چرب هستند.
• از محصولات آبرسان و مرطوب کننده استفاده کنید ولی مواردی را انتخاب کنید که رقیق* بر پایه‌ی آب و ضد آکنه (Non-Comedogenic) باشند.
• خانم‌ها باید از محصولات آرایشی بدون روغن و ضد آکنه استفاده کنند. محصولات آرایشی غیر از این و آرایش سنگین می‌تواند باعث بسته شدن منافذ و بدتر شدن آکنه‌ها شود.

پوست مختلط

در پوست مختلط نوع پوست در نواحی گونه با نواحی T (پیشانی، چانه و بینی) متفاوت است. البته ناحیه‌ی T می‌تواند به اندازه‌ی یک خط باریک یا بسیار گسترده باشد.

علت پوست مختلط

بخش‌های چرب‌تر پوست مختلط به دلیل افزایش تولید چربی و بخش‌های خشک به دلیل کاهش تولیدات سبوم ایجاد می‌شود.

تشخیص پوست مختلط

برای تشخیص پوست مختلط به نکات زیر دقت کنید:

• ناحیه‌ی T شکل چرب شامل پیشانی، چانه و بینی
• منافذ بزرگ در ناحیه‌ی T
• گونه‌های دارای پوست معمولی تا خشک

روش های مراقبت از پوست مختلط

پوست مختلط نیاز به روش های خاصی برای مراقبت از پوست ندارد. می‌توانید از دو نوع مرطوب کننده قوی و ضعیف برای نواحی مختلف صورت‌تان استفاده کنید. همچنین اگر جوش‌های سرسیاه زیادی روی ناحیه‌ی T شما وجود دارد، می‌توانید از برچسب‌های برداشت جوش‌های سرسیاه استفاده کنید که به طور خاصی برای نواحی بین ابرو، بینی و زیر لب ساخته شده‌اند.

برخی شرایط خاص پوستی

جدا از مشکلات مربوط به نوع پوست، گاهی اوقات پوست دچار شرایط خاصی می‌شود که به رسیدگی‌های ویژه نیاز دارد. دو مورد از شایع‌ترین شرایط پوستی شامل پیری پوست و کم آبی پوست می‌شود.

پیری پوست

پوست همه ما به مرور زمان و با افزایش سن پیر می‌شود. قوام پوست کاهش می‌یابد، چین و چروک‌ها پدیدار می‌شوند و پوست خشک‌تر از گذشته به نظر می‌رسد. در این حالت باید به سراغ روش های خاص مراقبت از پوست برویم. راهکارهای تخصصی و خاصی که به مجموع آن‌ها روش‌های جوانسازی پوست می‌گویند.

برخی از روش‌های پرطرفدار جوانسازی پوست عبارت‌اند از:

• تزریق بوتاکس، ژل و چربی
• لیفت صورت با نخ
• هایفوتراپی
• روش‌های آر اف کونتراج و فرکشنال
• میکرودرم ابریژن و هیدرودرم

کم آبی پوست

گاهی اوقات پوست دچار کم آبی می‌شود. یعنی رطوبت موجود در لایه‌های پوست کاهش می‌یابد. پوست کم آب لزوماً خشک نیست و اساساً پوست خشک با پوست کم آب تفاوت دارد. حتی گاهی اوقات پوست‌های چرب نیز دچار کم آبی می‌شوند.

اولین قدم برای حل این مشکل، نوشیدن مایعات است. نوشیدن آب و مایعات از کم آبی‌های آینده جلوگیری می‌کند ولی گاهی اوقات برای جبران آسیب‌های وارد شده و کم آبی کنونی پوست کافی نیست. در این مواقع باید به سراغ روش‌های آبرسانی به پوست بروید.

بهترین روش آبرسانی، شیوه‌ای است که تحت عنوان Facial شناخته می‌شود. این روش در ایران به پاکسازی پوست معروف است. البته این پاکسازی با پاکسازی که در خانه یا آرایشگاه انجام می‌دهید متفاوت است. پاکسازی پوست در کلینیک خانه سفید شامل مجموعه‌ای از روش های مراقبت از پوست است که در یک بسته به شما ارائه می‌شوند. این بسته شامل مواردی مثل پاکسازی عمیق، لایه برداری، سرم درمانی، ماسک، ماساژ و … است.